معماری حرم امام رضا (ع) یا یک شاهکار جهانی ؟

معماری حرم امام رضا (ع) با طراحی منحصر به فرد و تاریخچه پر آوازه خود، نه فقط یک مکان مذهبی بلکه یک شاهکار هنری به حساب می‌آید. این مجموعه هنری شامل، صحن‌ها، ایوان‌ها،رواق‌ها، موزه های بسیار و کتابخانه مرکزی است. کاشی‌کاری‌های رنگ و رنگ، معرق‌های مزین به آیات اهل‌بیت و احادیث، نقارخانه، سقاخانه‌ها و مناره های حرم جلوه خاصی به این مکان مقدس بخشیده اند. معماری حرم امام رضا (ع) نماینگر تلفیقی از هنر اسلامی و فرهنگ ایرانی است. گنبد طلاکاری شده، سنگ کاری های دقیق، همگی بیانگر ارزش والای معماری و هنر اسلامی است. این مجموعه نه تنها به عنوان یک حرم مطهر. بلکه به عنوان یک نهاد و  هویت فرهنگی و مذهبی شکل گرفته و توسعه‌یافته.

ساخت و طراحی این مکان مقدس چگونه است؟

معماری حرم امام رضا (ع) در طول تاریخ توسط اساتید و هنرمندان مختلفی انجام شده. و از آنجا که این مکان چشم‌نواز بارها توسعه یافته و بازسازی شده، معماران بسیار زیادی در طراحی و ساخت آن دخیل بوده‌اند. به‌طور مثال، در دوره صفویان بیشترین ساخت‌وساز و نماکاری‌ها در حرم امام رضا (ع) انجام شده. همچنین عارف بزرگوار شیخ بهایی که یکی از فیلسوفان و علمای برجسته دوره صفوی بوده. در معماری حرم امام رضا (ع) نقش بسزایی داشته. و یادگاری های با ارزشی هم از ایشان در این مکان باقی مانده. البته، با توجه به بازسازی های متعدد و تغییرات زیادی که در طول سال‌های مختلف انجام شده، نمی‌توان به‌طور دقیق تمام معمارانی که در ساخت و بازسازی این مکان دستی بر آتش داشتند نام برد.

بهترین منطقه مشهد

بخشی از زیبایی های این هنر ایرانی

کاشی‌کاری: کاشی‌کاری یکی از شگفت‌انگیز ترین جلوه های معماری در این حرم مقدس است. با کمی توجه به این اثر هنری به این پی می‌برید که پشت هر طرح و نقش داستانی دراز و اندیشه‌ای استوار خوابیده است. این کاشی ها در طرح های مختلفی چون معرق،هفت‌رنگی و زیررنگی، زرین‌فام و نقش های مختلفی از ترنج‌ها، سرترنج‌ها، اسلیمی‌ها و شمسه‌ها زیبایی و معنویت حرم امام رضا را دو چندان کرده اند. انتخاب طرح و رنگ درست در کاشی‌ها باعث شده این مکان مقدس به مکانی آرامش‌بخش تبدیل شود که سالانه غم‌های میلیون‌ها نفر زائر دل‌شکسته را از بین ببرد.

آینه‌کاری: آینه‌ به خودی خود وسیله ای فوق‌العاده عجیب و زیبا است. آینه‌کاری در حرم مطهر امام رئوف بخش بسیار زیادی از تزئینات و نماها را به خود اختصاص داده. حاصل تلفیق هنر آینه‌کاری با این معماری عظیم چیزی جز جذابیت نیست. ایجاد مکانی پر تلالو و درخشان که از بازتاب نور در آینه ها پدید می‌آید. بسیار شگرف و چشم‌نواز است. در حرم امام رضا (ع) از شیوه های گوناگون آینه‌کاری استفاده شده. رواق دارالسیاده یکی از مکان‌هایی است که در آن از هنر آینه‌کاری بسیار استفاده شده است. برای به تصویر کشیدن آنچه در این مقاله خوانده‌اید به این رواق حتما سری بزنید.

چند تا از زیباترین مکان‌ها در حرم

ایوان مقصوره: مسجد گوهرشاد که به دستور بانو گوهرشاد همسر شاهرخ تیموری در قرن 9 هجری ساخته شده است. خود نیز یکی از زیبایی های حرم است. این مسجد شامل بخش های مختلفی چون ایوان، شبستان، گنبد و مناره است که زیبا ترین ایوان آن ایوان مقصوره است. دور تا دور این ایوان با احادیث و روایات تزئین شده.

پنجره فولاد: پنجره فولاد که بیشتر ما چند باری به زیارتش رفته‌ایم و حاجت گرفته‌ایم. در زمان صفوی برای کسانی که به دلیل بیماری و ضعف جسمانی نمی‌توانستند خود را به حرم برسانند طراحی شد تا زائران از نزدیک ترین محل ضریح را دیده و از راه دور زیارت کنند. به همین سبب پنجره‌ای مجاور ضریح ملکوتی آقا امام رضا (ع) نصب شده که به پنجره فولاد معروف است.

اسماعیل طلا: این سازه دقیقا روبه‌رو پنجره فولاد در زمان نادر شاه افشار طراحی شده. نادر شاه افشار در یکی از جنگ های خود یک سنگ مرمر یکپارچه به مشهد آورد. و به اسماعیل طلاکار دستور داد این سنگ مرمر را به صورت هشت ضلعی برش دهد. به همین دلیل گاهی به این سازه، سقاخانه نادری هم گفته می‌شود.

وسعت و اندازه نگین انگشتری مشهد، حرم امام رضا (ع)

مساحت کل حرم امام رضا (ع) بیش از یک میلیون متر مکعب. و گنجایش بیش از 680هزار نفر را دارد. در این مکان بسیار مهم معنوی و گردشگری صحن هایی وجود دارد که در اینجا به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد. صحن قدس، صحن موزه، صحن آزادی، صحن امام خمینی، صحن جمهوری اسلامی، صحن جامع رضوی،صحن غدیر، صحن کوثر. هر کدام از این صحن ها با طراحی و معماری ایرانی اسلامی بخشی از زیبایی این مجموعه هستند. در حرم امام رضا (ع) یک چشم دارید یک چشم دیگر قرض بگیرید تا از دیدن این شاهکار جا نمانید. بر روی دیوارها، درها، کاشی ها شعرهایی از شعرایی ایرانی حک شده که زیبایی و اهمیت فرهنگی و تاریخی این مجموعه را بیشتر می‌کند.

و سخن پایانی

معماری حرم امام رضا (ع) یک اثر هنری تماما ایرانی است که به دست معماران و طراحان ایرانی ساخته شده. جای جای این مکان مقدس نماد هنر و فرهنگ دیرینه ایرانیان است. به‌قول صاحب سخن که: هنر نزد ایرانیان است و بس. حرم مطهر رضوی تلفیقی از چندین هنر با اصالت ایرانی است و همین موضوع هم باعث شده اهمیت این مکان چند برابر شود. سالیانه میلیون میلیون زائر از داخل و خارج ایران به مشهد می‌آیند تا از زیارت امام رئوف فیض ببرند و نگاهی به این شاهکار مهندسان ایرانی بی‌اندازند. از اینکه تا انتهای این مقاله همراه ما بودید از شما کمال تشکر را داریم. اگر به ساخت و ساز و مسائل این‌چنینی علاقه دارید از سایت ما دیدن کنید.

نویسنده و گردآورنده: حدیث سادات مهدوی